Διατροφική κέτωση ως θεραπεία
Κέτωση είναι η μεταβολική κατάσταση όπου αυξάνεται η συγκέντρωση ουσιών στο αίμα που προέρχονται από την καύση του λίπους όταν υπάρχει ένδεια υδατάνθρακα στον οργανισμό. Οι ουσίες αυτές είναι οργανικές ενώσεις, υδατοδιαλυτές και λέγονται κετόνες ή κετονικά σωμάτια και η διαδικασία αυτή γίνεται στο ήπαρ.
Οι κετόνες ή κετονικά σωμάτια είναι τρεις: το ακετοξεικό οξύ, το β-υδροξυβουτυρικό οξύ και η ακετόνη ή οξόνη. Κατά την κατάσταση έλλειψης σακχάρων οι ουσίες αυτές λειτουργούν ως καύσιμη ύλη αντί των σακχάρων στα ευγενή όργανα όπως τον εγκέφαλο, την καρδιά, το ήπαρ, τους νεφρούς κ.α, για να μπορέσουν να κάνουν την λειτουργία τους.
Η κέτωση που προέρχεται από την δίαιτα – διατροφή λέγεται Διατροφική κέτωση. Είναι μια φυσιολογική κατάσταση οξέωσις που ανταπεξέρχεται πλήρως ο οργανισμός.
Η διατροφική κέτωση δεν θα πρέπει να συγχέεται με την διαβητική κετοξέωση που είναι μια επικίνδυνη και απειλητική για την ζωή μεταβολική κατάσταση, που συμβαίνει στους διαβητικούς Τύπου 1 με αρρύθμιστο διαβήτη και συνυπάρχουν ταυτόχρονα οξέωση, υψηλό σάκχαρο και κέτωση.
Κετογονική ή κετογόνος δίαιτα, είναι η δίαιτα που προκαλεί την αύξηση των κετονών δηλαδή μια διατροφική κέτωση. Η δράση όμως της κετογονικής δίαιτας προέρχεται τόσο από τις κετόνες αλλά από το αίτιο που τις προκάλεσε. Δηλαδή από την χαμηλή συγκέντρωση σακχάρου στο αίμα και ακολούθως την χαμηλή συγκέντρωση σακχάρου στο ενδοκυττάριο χώρο των κυττάρων μας.
Η χαμηλή αυτή συγκέντρωση του σακχάρου προκαλεί τρομερές μεταβολές στις μεταβολικές οδούς του μεταβολισμού αλλά και στις οδούς σηματοδότησης του κυττάρου. Μεταβολές που προκαλούν με την σειρά τους διεγέρσεις ή καταστολές γονιδιακών εκφράσεων που ελέγχουν την λειτουργία ολόκληρου του κυττάρου και κατ’ επέκταση του οργανισμού. Σε αυτό το κομμάτι οφείλονται και οι θεραπευτικές δράσης της κετογονικής δίαιτας.
Therapeutic diet
A therapeutic diet is a meal plan that controls the intake of certain foods or nutrients. It is part of the treatment of a medical condition and are normally prescribed by a physician and planned by a dietician.
A therapeutic diet is usually a modification of a regular diet. In therapeutics diets, modifications are done in nutrients, texture and food allergies or food intolerances.
Μερικές από τις δράσεις της κετογονικής δίαιτας
Μείωση Λίπους
Ένα από τα πιο αναγνωρισμένα οφέλη της κετογονικής δίαιτας είναι η μείωση του λίπους. Αυτό οφείλεται αρχικά στο σχεδιασμό της δίαιτας που στρέφει τον οργανισμό να χρησιμοποιεί ως κύριο καύσιμο το λίπος και όχι τον υδατάνθρακα.
Δευτερευόντως βοηθά στην μείωση της όρεξης με την ομαλοποίηση των ορμονών της πείνας όπως η γρελίνη (ghrelin) και η χολοκυστοκινίνη (cholecystokinin – CCK).
Η γρελίνη απελευθερώνεται από το στομάχι και το έντερο, με τα υψηλότερα επίπεδα να εμφανίζονται σε κατάσταση νηστείας. Μετά την κατανάλωση ενός γεύματος, τα επίπεδα γρελίνης μειώνονται ανάλογα με τα κυκλοφορούντα θρεπτικά συστατικά.
Τα επίπεδα γρελίνης επίσης αυξάνονται σημαντικά μετά την απώλεια βάρους, που είναι ο λόγος που τις περισσότερες φορές δεν μπορούμε να διατηρήσουμε το βάρος μας μετά από δίαιτα.
Η κέτωση βοηθά στην καταστολή της αύξησης της γρελίνης που παρατηρείται μετά την απώλεια βάρους. Μελέτες έδειξαν ότι η κετογονική δίαιτα οδηγεί σε μειωμένες ποσότητες κυκλοφορούσης γρελίνης και συνεπώς μειωμένο αίσθημα πείνας.
Μειώνει τα επίπεδα ινσουλίνης
Εάν προσπαθήσουμε να εισέλθουμε σε κατάσταση κέτωσης και τα επίπεδα ινσουλίνης είναι αρκετά ψηλά, θα είναι σχεδόν αδύνατο. Η ινσουλίνη καταστέλλει την παραγωγή κετονών στο σώμα. Για να μπει κανείς σε κέτωση, τα επίπεδα ινσουλίνης πρέπει να είναι χαμηλά.
Χρόνια υψηλά επίπεδα ινσουλίνης και η διαταραγμένη σηματοδότηση ινκρετινών (μόρια που προέρχονται από έντερο) οδηγούν με την πάροδο του χρόνου σε αντίσταση στην ινσουλίνη.
Αυτό σημαίνει ότι στα κύτταρα υπάρχει δυσλειτουργία στο να μπει μέσα μια δεδομένη ποσότητα γλυκόζης και όλο και περισσότερη ινσουλίνη χρειάζεται για να συμβεί αυτό.
Το σημείο όπου το πάγκρεας δεν είναι πλέον σε θέση να παρέχει την απαιτούμενη ινσουλίνη και τα σάκχαρα αίματος νηστείας ξεπερνούν τα 120 mg/dL ή η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη A1c υπερβαίνει το 6,5%, είναι το σημείο που μιλάμε για διαβήτης τύπου-2. Με την κετογονική δίαιτα, οι ανάγκες σε ινσουλίνη μειώνονται και βελτιώνεται αποτελεσματικά ο διαβήτης τύπου-2.
Η κετογονική δίαιτα είναι εξαιρετικά επωφελής για την ομαλοποίηση της αντίστασης στην ινσουλίνης.
Οι υδατάνθρακες αυξάνουν τα επίπεδα ινσουλίνης περισσότερο από τις πρωτεΐνες και το λίπος. Όταν καταναλώνεται ένα γεύμα με υδατάνθρακες ταχείας απορρόφησης όπως ζυμαρικά, τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα αυξάνονται εκρηκτικά. Το πάγκρεας πρέπει να αντισταθμίσει με την έκκριση όλο και περισσότερης ινσουλίνης για την ομαλοποίηση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα. Αυτό κάνει το σώμα λιπογενές ώστε να ευνοεί την αποθήκευση λίπους περισσότερο από το κάψιμο λίπους.
Όταν οι υδατάνθρακες απουσιάζουν ή είναι ελάχιστοι, όπως συμβαίνει στην κετογονική δίαιτα, τα επίπεδα ινσουλίνης δεν χρειάζεται να ανέβουν ψηλά όσο θα χρειαζόταν εάν καταναλώναμε ένα γεύμα πλούσιο σε υδατάνθρακα ταχείας απορρόφησης.
Η κετογονική δίαιτα δεν εμποδίζει την παραγωγή ινσουλίνης εντελώς, αλλά απλά την μειώνει αρκετά για να επιτρέψει στο σώμα να παράγει κετόνες ενώ μπορεί ακόμα να εκπληρώσει τους άλλους κρίσιμους ρόλους της στον οργανισμό μας.
Βελτιώνει την υγεία της καρδιάς και των αγγείων
Καθώς η παχυσαρκία γίνεται πιο διαδεδομένη στις εκβιομηχανισμένες χώρες, ο επιπολασμός των καρδιαγγειακών παθήσεων αυξάνεται σταθερά. Δίαιτες πλούσιες σε υδατάνθρακα, ειδικά με σάκχαρα εύκολα απορροφήσιμα όπως το αλεύρι, η ζάχαρη, συνδέονται με μηχανισμούς στην ανάπτυξη μεταβολικού συνδρόμου, που συνεισφέρει σημαντικά στην ανάπτυξη της καρδιαγγειακής νόσου.
Μελέτες έχουν δείξει ότι η κετογονική δίαιτα είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική στην απώλεια λίπους, και κυρίως στο σπλαχνικό λίπος. Τα στοιχεία δείχνουν ότι η κετογονική δίαιτα μπορεί επίσης να είναι αποτελεσματική στη βελτίωση των βιολογικών δεικτών που χρησιμοποιούνται για την εκτίμηση των ασθενειών της καρδιάς και των αγγείων, όπως το σωματικό βάρος, το ποσοστό λίπους, η ομοιόσταση της γλυκόζης, η A1c και οι δείκτες λιπιδίων όπως LDL, HDL και τριγλυκερίδια.
Σταθεροποίηση ψυχικής διάθεσης
Η μετάβαση από τη γλυκόζη στις κετόνες για να τροφοδοτηθεί ο εγκέφαλος είναι η βασική σκέψη στο γιατί η κετογονική δίαιτα έχει τόσα πολλά νευρολογικά οφέλη. Πολλές περιπτωσιακές μελέτες δείχνουν ότι η κετογονική δίαιτα μπορεί να βοηθήσει στις διαταραχές της διάθεσης όπως η διπολική διαταραχή, το άγχος και η κατάθλιψη.
Ο πρωταρχικός μηχανισμός που υποστηρίζεται από αυτές τις παρατηρήσεις είναι ότι ο εγκέφαλος βελτιώνει την γενική οξειδοαναγωγική του κατάσταση όταν βρίσκεται σε κέτωση. Ο τρόπος με τον οποίο παράγονται ελεύθερες ρίζες όταν μεταβολίζονται κετόνες, καθώς και η αντιφλεγμονώδης δράση τους, είναι πιθανοί μηχανισμοί που εξηγούν το φαινομενικά, ευεργετικό αποτέλεσμα της κέτωσης, στις διαταραχές της διάθεσης
Βελτιώνει τη γνωσιακή λειτουργία
Η ενέργεια για το σώμα παρέχεται με τη μορφή του ΑΤΡ από την διάσπαση των τροφών. Το ATP είναι το ενεργειακό νόμισμα του κυττάρου και παράγεται κυρίως από τα μιτοχόνδρια.
Ο εγκέφαλος έχει μια ασυνήθιστα υψηλή ανάγκη για γλυκόζη σε σύγκριση με άλλους ιστούς. Περιοχές του σώματος που χρειάζονται μεγαλύτερες ποσότητες ATP για να λειτουργήσουν, έχουν περισσότερα μιτοχόνδρια για να παρέχουν αυτή την ενέργεια, αξιόπιστα.
Εάν ο αριθμός των μιτοχονδρίων είναι επαρκής και η λειτουργική τους απόδοση ικανοποιητική, υπάρχει περισσότερη ενέργεια στον εγκέφαλο για να καλύψει τις υψηλές απαιτήσεις του.
Η νηστεία στην γλυκόζη που προκαλείτε μέσω της κετογονικής δίαιτας είναι ένας τρόπος να αυξήσουμε την βιογένεση των μιτοχονδρίων, δηλαδή την παραγωγή νέων μιτοχονδρίων. Η έλλειψη γλυκόζη βοηθά επίσης να προστατεύσουμε τον εγκέφαλο αλλά και άλλους ιστούς από την ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων, συσσώρευση τοξικών ουσιών από τον φυσιολογικό μεταβολισμό και την χρόνια φλεγμονή που προέρχεται αναπόφευκτα από περιβαλλοντικούς παράγοντες όπως η ρύπανση.
Η κετογονική δίαιτα μειώνει επίσης το οξειδωτικό στρες, που είναι ο κύριος παράγοντας της μιτοχονδριακής βλάβης.
Ο εγκέφαλος εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα μιτοχόνδρια και για αυτό είναι συχνά και ο πρώτος που δείχνει αυτά τα σημάδια. Σε σύγκριση με το μεταβολισμό της γλυκόζης, οι κετόνες παράγουν χαμηλότερα επίπεδα οξειδωτικού στρες, το οποίο σημαίνει δυνητικά λιγότερη φλεγμονή, καλύτερη απόδοση ενέργειας, και βελτιώσεις στη γνωστική λειτουργία.
Βελτίωση μεταβολισμού και μεταβολική ευελιξία
Η μεταβολική ευελιξία είναι η ικανότητα του σώματος να αλλάζει μεταξύ της καύσης υδατάνθρακα και της καύσης λίπους ή διαφορετικά η ικανότητα να ταιριάζει την οξείδωση του καυσίμου με τη διαθεσιμότητα του καυσίμου.
Μεταβολική ευελιξία σημαίνει ότι το σώμα μπορεί να χρησιμοποιεί διαφορετικές πηγές καυσίμου για να εκτελέσει τις διάφορες δραστηριότητες του. Τα μιτοχόνδρια είναι οι δομές που τελικά μετατρέπουν τα περισσότερα μόρια που προέρχονται από τρόφιμα σε χρήσιμη ενέργεια (ATP). Η μεταβολική δυσκαμψία υποδηλώνει ένα ζήτημα μιτοχονδριακής δυσλειτουργίας.
Η μεταβολική ανελαστικότητα μπορεί να προκληθεί από αιτίες όπως:
- Δυσλειτουργικά Μιτοχόνδρια
Τα μιτοχόνδρια που δεν λειτουργούν όπως θα έπρεπε, παράγουν λιγότερη ενέργεια από τα υγιή μιτοχόνδρια. Εάν τα επίπεδα οξειδωτικού στρες είναι υψηλά, αυτό μειώνει το ρυθμό και την ικανότητα με την οποία μπορούν να παράγουν ενέργεια. - Λίγα μιτοχόνδρια σε αριθμό
Καθώς η ενέργεια παράγεται κυρίως από τα μιτοχόνδρια, εάν είναι πολύ λίγα, περιορίζουν σημαντικά την ποσότητα ενέργειας που παράγεται και καθιστούν τη μετάβαση από την καύση υδατάνθρακα σε καύση λίπους πολύ δύσκολη. - Αντίσταση στην ινσουλίνη
Η ευαισθησία και η αντίσταση στην ινσουλίνη είναι φυσιολογικές απαντήσεις που ρυθμίζουν πόση ενέργεια λαμβάνει ένα κύτταρο. Αυτό επιτρέπει στο σώμα να εξασφαλίσει ότι δεν υποβιβάζει ή υπερφορτώνει ενεργειακά τα κύτταρα.
Το πρόβλημα δημιουργείτε όταν η αντίσταση στην ινσουλίνη ενεργοποιείται συνεχώς εξαιτίας επιβλαβών περιβαλλοντικών παραγόντων π.χ. από σάκχαρα ταχείας απορρόφησης, μη ρυθμιζόμενους κιρκαδικούς ρυθμούς, ατμοσφαιρική ρύπανση κ.α.
Όταν υπάρχει αντίσταση στην ινσουλίνη, το σώμα χρειάζεται περισσότερο χρόνο για να κάψει τα υπερβολικά αποθέματα λίπους και να τα χρησιμοποιεί για καύσιμα, καθιστώντας δύσκολη την εναλλαγή καύσης λίπους και καύσης υδατάνθρακα.
Η κετογονική δίαιτα, συμβάλλει στη βελτίωση της μεταβολικής ευελιξίας μέσω πολλών από τους προαναφερθέντες μηχανισμούς. Βελτιώνει την ευαισθησία στην ινσουλίνη, μειώνει το οξειδωτικό στρες και βελτιώνει τη λειτουργία των μιτοχονδρίων.
Θεραπευτική δράση κετογονικής δίαιτας
Βιβλιογραφία
Multi-dimensional roles of ketone bodies in fuel metabolism, signaling, and therapeutics.
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28178565
Ketone bodies assignaling metabolites
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24140022